Dünya üzerinde yükün çıkış ve dönüş bölgeleri vardır. Yük çıkış bölgeleri; ihracatın fazla olduğu dolayısıyla navlun piyasalarını belirleyen en önemli etken arz- talep dengesinden ‘talep’ i oluşturan yükün fazla olduğu bölgelerdir.Dönüş bölgeleri ise bu durumun tam tersi yani ithalatın fazla olduğu, yükün değil, ‘arz ‘ oluşturan gemi tonajının yoğun olarak bulunduğu bölgelerdir.
Arz – talep dengesinin kiracı lehine olduğu dönüş bölgelerinden yapılan bir gemi kiralamada navlunun düşük olmasının yanı sıra kira sözleşmesinin klozlarından çoğu yine kiracının lehine olacaktır ki bu tür piyasalara ‘ Kiracı Piyasası ‘ , çıkış bölgelerinden yapılan bir gemi kiralamada ise navlunun yüksek olmasının yanı sıra kira sözleşmesinin klozlarından çoğu armatör lehine olacaktır ki bu tür piyasalara da ‘ Armatör Piyasası’ denilmektedir.
Arz-talep dengesinin tam olarak anlaşılması için sıra dışı olan şu örneği verebiliriz; yakın geçmişte yaşanılan Covid-19 ve Ukrayna – Rusya savaşı başladığında çıkış bölgesi olan Karadeniz e geçemeyip Marmara denizine yığılan gemiler ( hatta o dönemde Marmara gemi mezarlığı oldu deniliyordu) doğal olarak bu bölgedeki arzı son derece yükseltmişti…O dönemde örneğin Tekirdağ ‘ dan yükü çıkan bir kiracı, istediği gemiyi istediği navlun ve şartlarda kiralamıştır. Başka bir deyişle armatör ‘sıfır’ pazarlık gücüne sahipken kiracı ‘ seç seç kirala ‘ durumundaydı..
Geçmişte kira sözleşmesinin klozları yeterince dikkate alınmaz tamamen navluna odaklanılırdı, hâlbuki navlun yüksek dahi olsa klozlar kiracının lehine ise sefer esnasında yaşanılan pek çok durumdan dolayı armatör para kaybedebilir ve sefer gerçekleştikten sonra yapılan navlun hesabı ile sefer öncesi yapılan navlun hesabı arasında armatörün aleyhine olacak şekilde büyük fark olduğu görülürdü.
Yaşanılan tecrübeler ve eğitimin önemsenmesi sonucunda günümüzde artık en az navlun kadar kira sözleşmesinin klozları üzerinden de sıkı pazarlık yapılmaktadır.
Yazar: Tülin Şendur
Hazırlayan: Ezgi GENÇ, Uşak Üniversitesi Lojistik Yönetimi Öğrencisi, Lojistikçilerin Sesi Proje Koordinatörü.
