Sivil toplum örgütleri, toplum gönüllüsü bir grup oyuncudur.
Bugün insanlığın sırf insan oldukları için sahip oldukları ekonomik ve sosyal haklar, sivil toplum örgütlerinde yer alan bu oyuncuların mücadelesi sonucu elde edilmiştir. Fakir ülkelerde yardım şirketleri olarak çalışan hükümet dışı bu kuruluşlar, toplum yararına faaliyet gösteren örgütsel topluluk olarak sıklıkla idealize edilirler Dernekler, sendikalar, platformlar, sivil toplum örgütleri olarak kabul edilen örgüt biçimidir. Toplumsal hayatın her unsurunda kurulan dernekler, sendikalar, platformlar, dünyada davranış ve düşünce değişikliğinin bir aracı olarak görülürler. .Her alanda olduğu gibi lojistik alanında da katkıda bulunan bu kuruluşlar, özel projelerde, bölgesel kalkınmada, sürdürülebilir ekonomide itici güce sahiptirler. Uluslararası literatürde bu tür gruplar, hakkında çok değişik tanımlara isimlere rastlansa da “sıklıkla Non Governmental Organizations’, hükümet dışı kuruluşlar, sivil toplum örgütü isimleri kullanılmaktadır.
Türkiye’de ise Non Governmental Organizations ‘Sivil Toplum Kuruluşları’ (STK), kar gütmeyen kuruluşlar (non-profitorganizations), kâr amacı gütmeyen sektör (non-profit-sector), gönüllü kuruluşlar (voluntary organizations), kâr için olmayan kuruluşlar (not profit for organizations), sivil toplum kuruluşları (civil society organizations), hükümet dışı kuruluşlar (non-govermental organizations-NGO), bağımsız sektör (independent sector), hayırsever yardım kuruluşları (charitable organizations), vergiden muaf kuruluşlar (tax-exempt organizations) olarak adlandırılırlar.
Sivil Toplum Kuruluşlarının Güçlü ve Zayıf Yönleri
Dünya Bankası, çeşitli ülkelerde yapmış olduğu araştırmalar sunucunda sivil toplum kuruluşlarının güçlü ve zayıf yönlerini belirlemiştir. Bu araştırmaya göre;
Sivil toplum kuruluşlarının güçlü yönleri şöyledir:
- Güçlü bağlara sahiptirler.
- Alan temellidirler.
- Yenilikçidirler ve destekleme yeteneğine sahiptirler.
- Kalkınmayı destekleyici politikalar savunurlar.
- Katılımcı yöntemler ve araçlar kullanırlar.
- Uzun vadeli ve sürdürülebilir kalkınma söz konusudur.
- Maliyet etkenliği vardır.
- Kalkınmaya süreç- kökenli yaklaşım söz konusudur.Sivil toplum kuruluşlarının zayıf yönleri ise şöyle sıralanabilir:
Sivil Toplum Kuruluşlarının Zayıf yönleri
- Sınırlı finansal ve yönetimsel deneyime sahiptirler.
- Sınırlı bir kurumsal kapasiteleri vardır.
- Düşük düzeyli bir kendine yeterlilikleri söz konusudur.
- Siyasal ve ekonomik açıdan anlayış eksikliği yaşarlar.
Yenilikçi, destekleyici, katılımcılığa özendirici karakteristiği olan sivil toplum örgütlerinin ulusal ve uluslararası alanda tüm taşıma modlarıyla ekonomiye katkıları bulunmaktadır. TÜSEV ve CIVICUS ortaklığında yürütülen, 1999’dan günümüze sivil toplumun gelişimini ve eğilimlerini belirleyen araştırmaya göre Türkiye’de sivil toplum hızla gelişmekte, sivil toplum kuruluşları çoğunlukla dernek veya vakıf olarak tüzel kişilik kazanmakta, her 100.000 vatandaşa, sadece 108 dernek ve 4,5 vakıf düşmektedir. Az sayıdaki bu kurumlara katılım da oldukça düşüktür: bireylerin %18’i bağış yapmakta, %7,8’inin bir derneğe üyeliği bulunmakta ve %1,5’i aktif olarak gönüllülük yapmaktadır.
Türkıye’de Sivil Toplumun Gelişimi ve Sivil Toplum Kamu İşbirliğinin Güçlendirilmesi Projesi: Verilerle Sivil Toplum Kuruluşları isimli projenin araştırmasına göre 2014’te Türkiye’de 130 bin STK’nın, yaklaşık 110 bin kadarı derneklerden oluşmaktadır. 2015 yılında Türkiye’deki Sivil Toplum Kuruluşları İçin Fon Rehberinde ekonomik kalkınma amaçlı sivil toplum örgütleri ile işbirliği yapmayı planlayan kuruluşların projeleri tanıtılmıştır Bu kuruluşlar bazen proje ile bazen hibe verme yolu ile bazen de ortaklık kurma yolu ile destek sağlamakta, sivil toplum örgütlerinin kaynak sorununu çözmektedirler. Örneğin Clinton Vakfı (ABD) tarafından ekonomik gelişmeye yönelik proje ortaklığı için STK’lılara çağrı yapılmıştır. Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı – Unıted Natıons Development Programı, Türkiye’de Stk’lara Yönelik Kamu Kurumlarının Destek Programları T.C. Kalkınma Bakanlığı Kalkınma Ajansları, Dünya Bankası, (UNDP) da tüm sivil toplum örgütlerini ekonomi öncelikli proje hazırlamaları için çağrıda bulunmuştur. TÜBİTAK bir kamu kuruluşu olarak Karadeniz Ekonomi ve İşbirliği Örgütü’nün Türkiye temsilcisi olarak yer almaktadır.
Türkiye’de Lojistikle İlgili Sivil Toplum Örgütleri
- Türkiye’de de Kalkınma Bakanlığı önderliğinde TÜBİTAK, KOSGEP, İŞKUR gibi devlet kuruluşları sivil toplum örgütleri ile işbirliği içerisinde uluslararası ticareti destekleyen dış ticaret teşvikleri dış ticaret projeleri ile sivil toplum örgütlerini desteklemekte; toplumsal kalkınmaya hız kazandırmaktadırlar.
- Örgütlenme özgürlüğü, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi’nin 20. maddesinde, Türkiye’nin taraf olduğu Medeni ve Siyasal Haklar Uluslararası Sözleşmesi’nin 22. maddesinde ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 11. maddesinde koruma altına alınmıştır. Türkiye örgütlenme özgürlüğüne yer veren tüm bu belgeleri imzalamış ve usulüne uygun bir şekilde onaylamıştır. Anayasa’nın 90. maddesi doğrultusunda bu belgeler Türk hukukunun bir parçası haline gelmiştir.
- Organizasyonlar arasındaki iletişim ve koordinasyonları yetersizdir.
10/10/2013 tarihli ve 2013/47 sayılı İçişleri Bakanlığı Genelgesi ile daha önce Emniyet Genel Müdürlüğü ve emniyet müdürlükleri tarafından yürütülen sendikalara ait iş ve işlemler, Sivil Toplumla İlişkiler Genel Müdürlüğü merkez ve taşra birimlerince yürütülmeye başlanmıştır. Kısa adı “SENBİS” olan “Sendikalar Bilgi Sistemi” kurumsal yazılımı 10/02/2015 tarihi itibariyle 81 ilin kullanıma açılmıştır. Sayıları yüzlerce olduğundan ve bu araştırmanın konusu lojistik alanı olduğundan “taşımacılık” alanında kurulan bazı sivil toplum örgütlerini ele aldık. “Sendikalar Bilgi Sisteminde SND koduyla verilen bu sivil toplum örgütlerinin isimleri şöyledir:
Personel ve Öğrenci Taşıma Ulaşım Çalışanları Sendikası, Kara Nakliyecileri Nakliye Komisyoncuları ve Nakliye Müteahhitleri İşverenler Sendikası ,Servis İşverenleri Sendikası, Toplu Taşıma İşverenleri Sendikası, Tüm Ulaştırma ve Servis İşverenleri Sendikası, Toplu Taşıma İşverenler Sendikası, Hatay Şubesi Toplu Taşıma İşverenleri Sendikası, Mardin Şubesi Türk Ağır Sanayi ve Hizmet Sektörü Kamu İşverenleri Sendikası, Gemi Yapımı ve Deniz Taşımacılığı, Ardiye ve Antrepoculuk Türk Armatörleri İşverenler Sendikası, Öz Hava , Kara ve Demiryolu Taşıma İş Sendikası, Türkiye Demir Yolu İşçileri Sendikası, Taşımacılık ve Kargo Sanayi İşçileri Sendikası, Türkiye Devrimci Kara, Hava ve Demiryolu İşçileri Sendikası, Türkiye Taşıma İşçileri Sendikası, Tüm Taşıma İşçileri Sendikası, Türkiye Sivil Havacılık Sendikası, Motorlu Kurye İşçileri Sendikası, Havayolu Çalışanları Sendikası, Gemi Yapımı ve Deniz Taşımacılığı, Ardiye Türkiye Denizciler Sendikası Depo Antrepo Gemi Yapımı ve Deniz Taşımacılığı İşçileri Sendikası, Gemi Yapım ve Deniz Taşımacılığı, Ardiyecilikve Antrepoculuk İşçileri Sendikası Türkiye Liman, Dok ve Gemi Sanayi İşçileri Sendikası vs.
Avrupa Birliği müktesebatına uyum çerçevesinde 03.08.2002 tarih 471 sayılı Kanunun 3. maddesi ile 2908 sayılı Dernekler Kanunu 46. Maddesi değiştirilerek İç İşleri Bakanlığı bünyesinde Dernekler Dairesi Başkanlığı’nın kurulması ve aynı Kanun’un 73. maddesinde yapılan değişiklikle de; İçişleri Bakanlığı’nca, derneklere ilişkin iş ve işlemleri yürütmek, hizmetleri görmek üzere illerde valilikler, ilçelerde de kaymakamlıklar bünyesinde derneklerle ilgili bir birim oluşturulması hükmü getirilmiştir.
Türkiye’de 2018’de mevcut dernek sayısı 114.344’tür. Dernek ve sendikların sayısının çok olması, demokrasinin gelişimi adına önemli bir gelişmedir. Araştırmada lojistikle ilgili birçok dernek sendika vakıf, birlik vs olmasına rağmen random olarak seçtiğimiz dernek ve birliklere yer verilmiş ve bu sivil toplum örgütlerinin lojistik alanındaki çalışmaları ve ekonomiye katkıları konusunda bilgi verilmiştir.
Türkiye’de TÜSİAD, MUSİAD, USİAD gibi öncü girişimciler iş dünyası ve yöneticilerini biraraya getirerek üniversitelerle işbirliği yaparak lojistik sektörüne katkılar sunmaktadır. Kamu yararına çalışan TÜSİAD bünyesinde kurulan Ulaştırma ve Lojistik Çalışma Grubu sektörel bazda akademik çalışmalara ışık tutacak raporlar hazırlamakta, lojistik sektörünün ekosistemini ve altyapısını geliştirecek çalışmalar yapmaktadır. Kombine, intermodal taşımacılık alanlarında tüm taşımamodlarını ilgilendiren politikalarla çalışma grubu oluşturarak sivil toplum kuruluşları ile koordineli çalışmalar yapmaktadır. Türkiye’de Kombine Taşımacılığın Fırsatları Çalışması (2014), Gümrük Birliği’nde Yeni Dönem ve İş Dünyası(2015) vb çalışmalar TUSİAD’ın lojistik sektörü araştırma raporlarıdır. (devam edecek)
Dr. Öğretim Üyesi SELMİNAZ ADIGÜZEL
Harran Üniversitesi Siverek Uygulamalı Bilimler Fakültesi
DEKAN YARDIMCISI
Makale Organizasyonunu Yapan;
Proje Geliştirme Koordinatörü, Ayşe KARAKAYA,
Lojistikcilerinsesi.biz
